“Ja, ik ben een kunstenaar!” Die uitroep van kunstenaar Hans van Uden volgde na een tientallen jaren durende zoektocht naar zijn plek in de samenleving. Bij het programma zondagochtend over ‘de helende werking van kunst’ deelde hij het podium met Ruud Coumans, een arts die de kunsten inzet in zijn therapie voor onder meer psychisch kwetsbare mensen.

Het cv van Hans van Uden, met 75 jaar de oudste van de 37 kunstenaar in de expositie Gek van Kunst, leest als avonturenboek. Op de lagere school was hij in alle opzichten de beste van de klas, en op de Radboud Universiteit volgde hij vier studies. De opleiding antropologie heeft hij afgerond, die in de filosofie op een haar na. Na 24 jaar studeren en twintig baantjes ontdekte hij op 65-jarige leeftijd zijn kwaliteiten als schilder. Een bevrijding.

In het gesprek zondagochtend vertelde Hans over “het onvermogen aan te sluiten op wat in de samenleving nodig is”. En wie vastloopt moet volgens hem proberen een nieuw verhaal over zichzelf te maken. Op tafel kwam een dichtregel van de door hem geliefde Bert Schierbeek: ‘De mens leeft in verhalen. Hij ontkomt ze en maakt nieuwe.’ Zíjn nieuwe verhaal is zijn herwonnen leven als kunstenaar.

Het kunstenaarschap heeft Hans zóveel vertrouwen gegeven, dat hij zichzelf niet meer duidt als ‘psychisch kwetsbaar’. Op de vraag wat hij dan heeft te zoeken op een tentoonstelling voor psychisch kwetsbare kunstenaars, volgde een schalks lachje van Hans. “Ik wil roem vergaren.” Een man op de voorste rij in het publiek maakte zich bekend als medescholier van Hans op de middelbare school. “Toen riep je ooit: ‘Ik word óf wereldberoemd, of ik beland in de diepste goot.’ Dat eerste is dankzij de tentoonstelling dichterbij gekomen dan het laatste, erkende Hans na afloop.

Drie hemelse rijken

Niet alleen het werken aan kunst is helend, ook de kunstwerken zélf kunnen in deskundige handen mensen vooruit helpen in het leven. Zo’n deskundige is Ruud Coumans (73), naast huisarts (inmiddels in ruste) sinds 2004 ook actief als psycho-syntheticus. Dit is een stroming in de therapeutische praktijk die beoogt het onderbewustzijn handen en voeten te geven, onder meer met behulp van het kijken en nabespreken van kunstwerken. Eén van de werken die Ruud inzet in zijn therapie is ‘de louteringsberg’ van Hans.

Die titel refereert aan de drie hemelse rijken in de La Divina Commedia van Dante, en nadat Ruud in 2013 het werk van Hans onder ogen kwam, was hij onmiddellijk overtuigd van de zeggingskracht van dit werk, met het verzoek aan Hans ook de twee andere hemelse rijken (de hel en het paradijs) op het doek te zetten. Dit drieluik stond zondag opgesteld in de kapel, en bood stof tot allerlei overpeinzingen. Onder meer van Hans zelf, die meldde dat hij geen letter van Dante had gelezen bij het maken van de ‘louteringsberg’. Die titel werd door Ruud aan het werk gegeven. “Ik heb me vooral laten inspireren door Jung”, zei Hans. “Mijn magisch-realistische symboliek is verwant aan zijn denken. We geven allebei vorm aan onze diepste zielenroerselen.”

Het publiek kreeg de vraag voorgelegd om zich te verplaatsen in het schilderij dat de hel verbeeldt, waarin Hans een hekwerk heeft geplaatst met opengebroken spijlen. Waar sta je in het schilderij, luidde de vraag: voor of achter het hek? Ruud gaat met dit soort vragen aan de slag om mensen meer duidelijkheid te geven over hun eigen roerselen. “Dat hoeft niet per se over psychische kwetsbaarheden te gaan, je kunt er ook baat hij hebben als je ergens in vastloopt en daar meer inzicht over wilt hebben.”

Voor het werk van Hans van Uden, zie https://www.kunstinjehuis.nl of zijn profiel op LinkedIn. Meer over Ruud Coumans op LinkedeIn. Interesse in coaching, mail naar rcoumans01@gmail.com

Bij de foto: Hans van Uden, links op het podium. Naast het op het podium Ruud Coumans